AİLEDE KRİZ YÖNETİMİ / Kerem GÜMÜŞ
Kasım 2020'de düzenlediğimiz Aile Okulu'nda, Uzman Psikolog Kerem GÜMÜŞ'ten "Ailede Kriz Yönetimi" başlıklı sunumunu dinledik.
Seminer notlarını sizlerle paylaşıyoruz:
-Aileler zaman zaman krizle karşılaşabilirler ancak her karşılaşılan şey kriz olarak adlandırılmaz. Bazen o durum iletişimin bir parçası olabilir.
-Kriz çıkması, iletişimin hala devam ettiğini gösterir.
-Krizin Özellikleri:
-Kriz beklenmedik durumlarda ortaya çıkar. Krizin hemen öncesine bakılmalıdır. Krizi tetikleyen ne oldu?
-Daha önce kullanılan yöntemler işe yaramaz. O duruma özgü yeni bir çözüm bulmak gerekir.
-Kriz, birden bire gerilime, bilişsel, duygusal ve davranışsal kargaşaya yol açabilir. Bir dengesizlik oluşturur.
-Krizden sonra ciddi bir kırılma olur. Daha önceden olmayan şeyler ortaya çıkmaya başlar. Örneğin bir bireyin pandemiden önce temizliği hiç düşünmediği halde pandemi sürecinde temizlik konusunda sorun yaşaması ya da normalde sakin bir bireyin ergenliğe girmesiyle uygu ve davranışlarında ciddi değişiklikler, öfke patlamaları gözlemlenmesi gibi.
-Kişi krize girdiğinde yoğun kaygı yaşar. Çünkü nasıl baş edeceğini bilemez. Bu baş edilemezlik hissi öfke, saldırganlık, kendine zarar verme, kendini aç bırakma gibi semptomlar oluşturabilir. Daha ileri safhada başkasına zarar verme ve intihara kadar yolu vardır.
Krizi Ortaya Çıkaran Durumlar:
-İletişim problemleri
-Karakter yapısı
-Kültürel baskılar
-Rol çatışması
-Ekonomik sıkıntılar
-Gerçek dışı ideal
-Sosyal statü kaybına ilişkin baskılar
-Yetersizlikler
-Doğal afetler
Kriz Durum Kriterleri
1.Tetikleyici olay: Ne zamandan beri bu sorunu yaşıyorsunuz? Hangi olaydan sonra bu durum başladı? Hayattaki dönüm noktalarına bakmak gerekir.
2.Durumsal ve gelişimsel krizler: Rastlantısal, beklenmedik olayların ortaya çıkışı kriz oluşturabilir. Örneğin pandemi, bir yakının kaybı, vs.
3.Bilişsel anahtar: Kişinin olayı anlamlandırmasıyla ilgili bir durumdur. Bir şey bir birey için kriz olurken başka bir birey için kriz olmayabilir.
4.Düzen ve dengenim bozulması: Duygusal denge altüst olur.
5.Zedelenebilirlik ve savunmaların azalması: Her şeyin dağıldığı ve sona geldiği hissi oluşur. Değer verdiğim her şey gitti…
6.Zaman sınırları: 4 -6 haftada sonlanmamıştır
7.Baş etme ve problem çözme becerilerinin yitirilmesi: Problemlerin yakın çevreyle paylaşılması ve yardım istenmesi bu beceriyi geliştirir. Bu süreç içinde yaşanan yorgunluğu fark etmek de önemlidir.
8.Pozitif yönü keşfetmek: Bireyin hangi yönlerinin bu problemi çözmeye yardımcı olduğunu keşfetmek çözüme katkı sağlar. Köstek olacak yönlerini de analiz etmesi nasıl davranmaması gerektiği konusunda kendisine ipucu verir. Pozitif her şeye güzel bakmaya çalışmak değildir. Çözümün parçası olabilecek pozitif yönlerini araştırmaktır.
Kriz Durum Evreleri:
-Şok evresi. Birkaç gün ila 6 ay arası sürebilir. Kişi konuşmaz, iletişim kurmak, mutluluğu ya da mutsuzluğu fark edilmez
-İnkar evresi. Problemi kabul etmez.
-Öfke. Sebep gördüğü şeye öfke duyar. Bu bir kişi de olabilir, kader de olabilir, tanrı da.
-Pazarlık ve çözüm arayışı. Çözüm arayışına girer ancak yanlış uyarlamalara dikkat edilmelidir. İyilik yaparak hastalık kapmayacağını düşünmek gibi. İlgisi olmayan bir bağlantılar kurulmamalıdır.
-Depresyon ve kaygı. Sonunda ya çöküş yaşar ya da uyanış yaşar. Bir acı yokmuş gibi hayata devam edilmez. Acıyı yaşamak, depresyona girip bunun kaygısını sonuna kadar yaşamak çözüm yolunda çok önemli bir adımdır.
Kriz Yönetimi
-Krizden kaçmak ya da krizi çözmek yerine kriz ortaya çıkmadan önce bunun önemini almak gerekir.
-Krize müdahale edebilmek için öncelikle krizin ne olduğu bilinmelidir. Genellikle asıl sorunun ne olduğu gizlidir.
-Kriz anında sorumlunu kim olduğunu aramak yerine krizin nasıl olduğunu araştırmak daha önemlidir.
Kriz Ve İlişki Yönetimi İçin Neler Yapılmalı?
-İlişkinize yüklediğiniz anlama dikkat edin. İlişkilerdeki roller, bireysel sınırları keşfetmek önemli.
-Karşı tarafa yaptıkları için değerini hissettirin.
-İlişkiniz için yaptığınız fedakarlıkları yüze vurmayın.
-İlişkinizi başkasıyla kıyaslamayın
-İlişkinizde güven esas olsun
-Başka insanların yanında birbirinizi eleştirmeyin
-Farklı biri olmasını beklemeyin
-Empatik dil kullanın. Bir kişinin empatik davranabilmesi için kendi duygularını tanıyor olması lazım. Senin o an hissettiğin duygu, gerçek bir duygu olmayabilir, sadece senin algılama biçimin olabilir.
-Acele etmeyin. İlişki bir süreçtir. Hemen bir uyum oluşmayabilir.
-Kredinizi tüketmeyin. Birbirinize ihtiyacınız var. Hemen gemileri yakmak doğru bir yaklaşım değil.
-Gülümseyin.
-Destek alın. Bütün yolları denediğiniz halde yine de ilişkinizi yoluna koyamadıysanız bir uzmandan destek alın. Ancak bunun için ilişkinizin çıkmaza girmesini beklemeyin.
Sonuç: Krizi bütünüyle engelleyecek bir çözüm yok. Krizler her zaman kötülükle sonuçlanmaz. Psikolojik sağlamlığı arttırır. Psikolojik sağlamlık, bireyi daha güçlü kılar.
AİLEDE KRİZ YÖNETİMİ / Kerem GÜMÜŞ
Kasım 2020'de düzenlediğimiz Aile Okulu'nda, Uzman Psikolog Kerem GÜMÜŞ'ten "Ailede Kriz Yönetimi" başlıklı sunumunu dinledik.
Seminer notlarını sizlerle paylaşıyoruz:
-Aileler zaman zaman krizle karşılaşabilirler ancak her karşılaşılan şey kriz olarak adlandırılmaz. Bazen o durum iletişimin bir parçası olabilir.
-Kriz çıkması, iletişimin hala devam ettiğini gösterir.
-Krizin Özellikleri:
-Kriz beklenmedik durumlarda ortaya çıkar. Krizin hemen öncesine bakılmalıdır. Krizi tetikleyen ne oldu?
-Daha önce kullanılan yöntemler işe yaramaz. O duruma özgü yeni bir çözüm bulmak gerekir.
-Kriz, birden bire gerilime, bilişsel, duygusal ve davranışsal kargaşaya yol açabilir. Bir dengesizlik oluşturur.
-Krizden sonra ciddi bir kırılma olur. Daha önceden olmayan şeyler ortaya çıkmaya başlar. Örneğin bir bireyin pandemiden önce temizliği hiç düşünmediği halde pandemi sürecinde temizlik konusunda sorun yaşaması ya da normalde sakin bir bireyin ergenliğe girmesiyle uygu ve davranışlarında ciddi değişiklikler, öfke patlamaları gözlemlenmesi gibi.
-Kişi krize girdiğinde yoğun kaygı yaşar. Çünkü nasıl baş edeceğini bilemez. Bu baş edilemezlik hissi öfke, saldırganlık, kendine zarar verme, kendini aç bırakma gibi semptomlar oluşturabilir. Daha ileri safhada başkasına zarar verme ve intihara kadar yolu vardır.
Krizi Ortaya Çıkaran Durumlar:
-İletişim problemleri
-Karakter yapısı
-Kültürel baskılar
-Rol çatışması
-Ekonomik sıkıntılar
-Gerçek dışı ideal
-Sosyal statü kaybına ilişkin baskılar
-Yetersizlikler
-Doğal afetler
Kriz Durum Kriterleri
1.Tetikleyici olay: Ne zamandan beri bu sorunu yaşıyorsunuz? Hangi olaydan sonra bu durum başladı? Hayattaki dönüm noktalarına bakmak gerekir.
2.Durumsal ve gelişimsel krizler: Rastlantısal, beklenmedik olayların ortaya çıkışı kriz oluşturabilir. Örneğin pandemi, bir yakının kaybı, vs.
3.Bilişsel anahtar: Kişinin olayı anlamlandırmasıyla ilgili bir durumdur. Bir şey bir birey için kriz olurken başka bir birey için kriz olmayabilir.
4.Düzen ve dengenim bozulması: Duygusal denge altüst olur.
5.Zedelenebilirlik ve savunmaların azalması: Her şeyin dağıldığı ve sona geldiği hissi oluşur. Değer verdiğim her şey gitti…
6.Zaman sınırları: 4 -6 haftada sonlanmamıştır
7.Baş etme ve problem çözme becerilerinin yitirilmesi: Problemlerin yakın çevreyle paylaşılması ve yardım istenmesi bu beceriyi geliştirir. Bu süreç içinde yaşanan yorgunluğu fark etmek de önemlidir.
8.Pozitif yönü keşfetmek: Bireyin hangi yönlerinin bu problemi çözmeye yardımcı olduğunu keşfetmek çözüme katkı sağlar. Köstek olacak yönlerini de analiz etmesi nasıl davranmaması gerektiği konusunda kendisine ipucu verir. Pozitif her şeye güzel bakmaya çalışmak değildir. Çözümün parçası olabilecek pozitif yönlerini araştırmaktır.
Kriz Durum Evreleri:
-Şok evresi. Birkaç gün ila 6 ay arası sürebilir. Kişi konuşmaz, iletişim kurmak, mutluluğu ya da mutsuzluğu fark edilmez
-İnkar evresi. Problemi kabul etmez.
-Öfke. Sebep gördüğü şeye öfke duyar. Bu bir kişi de olabilir, kader de olabilir, tanrı da.
-Pazarlık ve çözüm arayışı. Çözüm arayışına girer ancak yanlış uyarlamalara dikkat edilmelidir. İyilik yaparak hastalık kapmayacağını düşünmek gibi. İlgisi olmayan bir bağlantılar kurulmamalıdır.
-Depresyon ve kaygı. Sonunda ya çöküş yaşar ya da uyanış yaşar. Bir acı yokmuş gibi hayata devam edilmez. Acıyı yaşamak, depresyona girip bunun kaygısını sonuna kadar yaşamak çözüm yolunda çok önemli bir adımdır.
Kriz Yönetimi
-Krizden kaçmak ya da krizi çözmek yerine kriz ortaya çıkmadan önce bunun önemini almak gerekir.
-Krize müdahale edebilmek için öncelikle krizin ne olduğu bilinmelidir. Genellikle asıl sorunun ne olduğu gizlidir.
-Kriz anında sorumlunu kim olduğunu aramak yerine krizin nasıl olduğunu araştırmak daha önemlidir.
Kriz Ve İlişki Yönetimi İçin Neler Yapılmalı?
-İlişkinize yüklediğiniz anlama dikkat edin. İlişkilerdeki roller, bireysel sınırları keşfetmek önemli.
-Karşı tarafa yaptıkları için değerini hissettirin.
-İlişkiniz için yaptığınız fedakarlıkları yüze vurmayın.
-İlişkinizi başkasıyla kıyaslamayın
-İlişkinizde güven esas olsun
-Başka insanların yanında birbirinizi eleştirmeyin
-Farklı biri olmasını beklemeyin
-Empatik dil kullanın. Bir kişinin empatik davranabilmesi için kendi duygularını tanıyor olması lazım. Senin o an hissettiğin duygu, gerçek bir duygu olmayabilir, sadece senin algılama biçimin olabilir.
-Acele etmeyin. İlişki bir süreçtir. Hemen bir uyum oluşmayabilir.
-Kredinizi tüketmeyin. Birbirinize ihtiyacınız var. Hemen gemileri yakmak doğru bir yaklaşım değil.
-Gülümseyin.
-Destek alın. Bütün yolları denediğiniz halde yine de ilişkinizi yoluna koyamadıysanız bir uzmandan destek alın. Ancak bunun için ilişkinizin çıkmaza girmesini beklemeyin.
Sonuç: Krizi bütünüyle engelleyecek bir çözüm yok. Krizler her zaman kötülükle sonuçlanmaz. Psikolojik sağlamlığı arttırır. Psikolojik sağlamlık, bireyi daha güçlü kılar.
